Poniższy artykuł jest reprintem jednego z rozdziałów mojej pracy licencjackiej z 1997r.z Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniu.
Motywy zawierania transakcji na rynkach finansowych
Spekulacja. Dokonywana jest na otwartych pozycjach walutowych, czyli występowaniu w bilansie niedopasowanych ilości aktywów i pasywów w walutach, a polega na dokonaniu zakupu lub sprzedaży określonego aktywu. Są to operacje dynamiczne dokonywane w celu osiągnięcia zysku z oczekiwanych zmian kursów walutowych. Ich wadą jest duże ryzyko kursowe związane z niekorzystnymi zmianami kursów w obrębie tej waluty [19 s.63] .
Przy podejmowaniu decyzji spekulacyjnej porównywana jest wielkość oczekiwanej przez uczestników rynku stopy aprecjacji lub deprecjacji, z wielkością zróżnicowania oprocentowania depozytów w różnych walutach. Okazja spekulacyjna rodzi się, gdy spekulanci są przekonani, że potrafią przewidzieć kierunek i skalę zmiany kursu walutowego. Istnieje bardzo wiele czynników, które determinują oczekiwania stopy aprecjacji lub deprecjacji danej waluty w stosunku do parytetu stóp procentowych [19 s.65]. Mogą to być zdarzenia gospodarcze, polityczne jak i społeczne. Najbardziej zyskowne spekulacje dotyczą tych walut wysoko oprocentowanych, co do których oczekiwania aprecjacyjne zwiększają się, co powoduje, że waluta ta jest skupowana przez inwestorów w celu późniejszego odsprzedania jej po znacznie wyższej cenie lub walut nisko oprocentowanych, co do których oczekiwania deprecjacyjne również się zwiększają, co powoduje, że waluta ta jest wyprzedawana przez inwestorów w celu późniejszego odkupienia jej po znacznie niższych cenach. Wtedy źródłem zysku z przeprowadzonych operacji są różnice kursowe i odsetki [19 s.66] .
Przyczyna spekulacji tkwi w rozbieżnościach między stopą oczekiwanej aprecjacji lub dewaluacji danej waluty, a rozpiętością stóp procentowych. Natomiast bank centralny poprzez zmiany krótkookresowych stóp procentowych niweluje te rozbieżności zmniejszając zyskowność spekulacji. Jednak pomimo podjętego interwencjonizmu banku centralnego, skuteczność tego instrumentu może być niewystarczająca. Fakt natychmiastowego podniesienia stóp procentowych w obronie własnej waluty staje się nieskuteczna. Ma to miejsce wtedy, gdy rynek zinterpretuje interwencję banku centralnego jako zamiar opóźnienia podniesienia stóp procentowych (tj. zmiana stóp jest minimalna i nie wpływa w większym stopniu na koniunkturę gospodarczą.) co w konsekwencji może spowodować deprecjację tejże waluty w relacji do innych walut. W konsekwencji następują ataki spekulacyjne, które są ostatecznością i determinacją inwestorów, którzy ją posiadają i sprzedają lub zajęli pozycje krótkiej sprzedaży. W wyniku czego dochodzi do masowej wyprzedaży waluty. Wszystko to jest skutkiem sytuacji, gdy bank centralny tylko w małym stopniu zmienia swoją politykę monetarną. Przyczyną ataków spekulacyjnych na daną walutę jest przeważnie niestabilna polityka pieniężna kraju, nierównowaga płatnicza, inflacja oraz inne duże nieprawidłowości gospodarcze. Można stwierdzić, że szybkość i tempo zmian dostosowawczych względem zachodzących nowych procesów gospodarczych powinno zmniejszać ryzyko niestabilności. Kapitał spekulacyjny będący swego rodzaju najlepszym miernikiem wyznaczania wartości instrumentów finansowych (w szczególności obligacji rządowych) jest bezpośrednim odzwierciedleniem nastrojów, oczekiwań i celów uczestników rynków finansowych, co do jakości obecnie prowadzonej polityki pieniężnej. Efektem tego jest duże zaufanie do w/w instrumentów i stabilność walutowa, albo jego brak. Spekulanci poprzez swoje decyzje inwestycyjne niejako wymuszają na rządach państw przeprowadzenia wcześniejszych zmian w polityce gospodarczej, a nie dającej się utrzymać przez dłuższy okres czasu. W konsekwencji ataki spekulacyjne prowadzą do stabilizacji walutowej i przeciwdziałania kryzysom, a także do wyrównania parytetów sił nabywczych walut przechodzących kryzys w stosunku do walut obcych [22] .
Hedge. Transakcje typu hedge zawierane są przez sprzedawców i nabywców rzeczywistego towaru w celu zabezpieczenia się przed niekorzystnymi zmianami cen towarów giełdowych w przyszłości, a ściślej mówiąc na wyeliminowaniu i zmniejszeniu ryzyka związanego z fluktuacją cen i zmniejszeniu strat. Fakt zawierania transakcji zabezpieczających oznacza również, że kontrahent w danym momencie nie musi być właścicielem towaru [10 s.83] .
Transakcje zabezpieczające zawierane są gdy:
1) producent towaru giełdowego, decydując się na określoną wielkość produkcji, chce się zabezpieczyć przed ewentualnym spadkiem cen w okresie od podjęcia produkcji do jej realizacji na rynku;
2) kupiec (np. pośrednik handlowy) po dokonaniu rzeczywistego zakupu towaru giełdowego przechowuje go przez pewien czas, zanim znajdzie możliwość korzystnej odsprzedaży,
3) producent, używający towaru giełdowego jako surowca, kupuje zapas tego towaru i chce się uchronić przed stratami z tytułu zmian cen wyrobów gotowych lub uzgodniwszy cenę wyrobów gotowych obawia się wzrostu cen surowca [10 s.84] .
Arbitraż. Dokonywany jest na zamkniętych pozycjach bilansowych, a polega na jednoczesnym dokonaniu zakupu i sprzedaży tego samego aktywu na dwóch różnych rynkach. Są to operacje statyczne dokonywane w celu wykorzystania różnic w danym momencie na rynkach stóp procentowych i kursów walutowych [19 s.63] . Ich zaletą jest eliminacja ryzyka kursowego związanego z niekorzystnymi zmianami cen na rynkach dostaw natychmiastowych poprzez zabezpieczenie się drugą przeciwną operacją na tym samym instrumencie finansowym. Prawdziwy arbitraż pozbawiony jest ryzyka. Arbitraż jest sam w sobie sposobem porządkowania i regulowania relacji kursów i stóp procentowych [19 s.61] . Korzyści z arbitrażu mają źródło w nieefektywności rynków, a sam arbitraż przyczynia się do zmniejszenia nieefektywności. Zysk z arbitrażu można przedstawić w postaci wzoru:
Wzór 1 Ogólny wzór na zysk z arbitrażu
p = (Y b - X a) * Q
|
p - Zysk
Y b - Wyższa cena waloru lub dobra w wymianie b
X a - Niższa cena waloru lub dobra w wymianie a
Rodzaje transakcji na rynkach finansowych
1. Transakcje rzeczywiste natychmiastowe (gotówkowe) są najczęściej spotykaną w praktyce formą realizacji rzeczywistego obrotu towarami giełdowymi. Zawieranie transakcji natychmiastowych następuje na sesjach giełdowych za pośrednictwem maklerów giełdowych [10 s.61]
2. Transakcje rzeczywiste dostawne. Technika zawierania transakcji efektywnych z dostawą w przyszłości (forward) jest taka sama, jak w przypadku transakcji natychmiastowych. Różnica tylko polega na tym, że późniejszy jest termin likwidacji transakcji, a więc termin dostawy towaru oraz płatności [10 s.64]
3. Transakcje spekulacyjne. Rynek transakcji terminowych (futures) jest szeroko wykorzystywany do zawierania różnego rodzaju spekulacyjnych operacji giełdowych. W przypadku transakcji spekulacyjnych kontrahenci wykorzystując zmiany cen towarów giełdowych w czasie, dążą do osiągnięcia zysków za pośrednictwem kupna i sprzedaży kontraktów terminowych, przy czym często starają się wywołać określoną tendencję notowań giełdowych [10 s.67]
3.1 proste - poprzedzone są prognozą trendów cenowych. Do tego celu wykorzystuje się w praktyce różne metody - zarówno tradycyjne, polegające na zbieraniu i interpretowaniu danych statystycznych oraz wszelkich zdarzeń mających wpływ na kształtowanie się cen, jak również metody ekonometryczne i graficzne (analiza techniczna). Prognoza elastyczna, w której pierwotne przewidywanie korygowane jest na bieżąco w miarę rozwoju sytuacji na rynku. Prognoza może przewidywać wzrost lub spadek cen. Zgodnie z tym spekulanci grają na zwyżkę (transakcje typu long) lub na zniżkę (transakcje typu short) [10 s.69] .
3.2. pożyczkowe ( przenośne - carries) - polegają na zawarciu jednocześnie dwu przeciwnych transakcji z różnymi terminami realizacji. Jednym z głównych motywów zawierania tych transakcji jest dążenie do przesunięcia w czasie realizacji zobowiązania, jakim jest odbiór lub dostawa fizycznego towaru. Można wyróżnić odmiany tych transakcji:
3.2.1. operacje typu borrowing (borrow), czyli wypożyczenie z giełdy, polegające na jednoczesnym zawarciu transakcji zakupu towarów na określony termin i transakcji sprzedaży tej samej ilości towaru na termin późniejszy
3.2.2. operacje typu lending (lend), czyli wypożyczenie giełdzie, polegające na jednoczesnym terminowym zakupie i sprzedaży, przy czym transakcja sprzedaży towaru na giełdzie dokonana zastaje na bliższy termin , zakupu - na dalszy [10 s.72] .
4. arbitrażowe (spread). Transakcje te występują na rynkach terminowych i polegają na zawieraniu jednoczesnych transakcji zakupu i sprzedaży:
4.1. towaru o tym samym gatunku na dwóch różnych giełdach (operacje typu straddle, czyli tzw. transakcje dokonywane „okrakiem”;
4.2. tego samego towaru o różnych gatunkach na tej samej giełdzie lub na różnych giełdach;
4.3. różnych towarów zbliżonych do siebie pochodzeniem, procesem produkcji lub przeznaczeniem na tej samej lub różnych giełdach [10 s.75] .
Dla przykładu arbitraż walutowy ma postać:
Opracowanie własne
Poprzez arbitraż można się zabezpieczyć przed ryzykiem zawierając tzw. kontrakty terminowe (forward contrakts) . Koszt takiego kontraktu wyraża stopa dyskontowa i ma postać:
Opracowanie własne
Dla przykładu arbitraż procentowy ma postać:
5. Opcje (options).Polegają na zakupie opcji na dokonanie zakupu lub sprzedaży danej ilości towaru w określonym terminie w przyszłości po cenie ustalonej w dniu zawarcia transakcji. Decyzje co do wykorzystania opcji lub jej odrzuceniu, tzn. odpowiednio rezygnacji z zakupu lub sprzedaży towaru, dysponenci opcji podejmują w zależności od poziomu i kierunków zmian cen oraz typu zakupionej opcji. W przypadku zakupienia call options dysponujący opcją oczekuje wzrostu notowań giełdowych do poziomu zapewniającego osiągnięcie zysku netto po wypłaceniu premii i prowizji maklerskiej. Ze względu na przedmiot kontraktów opcyjnych wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje opcji finansowych: kasowe (stwarzające nabywcy prawo, bez podjęcia zarazem zobowiązania z jego strony, zakupu lub sprzedaży „fizycznego” instrumentu finansowego) i terminowe (uprawniające nabywcę opcji, nie nakładając na niego zobowiązania, do pozyskania długiej lub krótkiej pozycji na rynku financial futures)
Transakcje opcyjne:
- pozbawione są zobowiązania dostawy lub odbioru towaru w terminie na jaki transakcja została zawarta (choć taki obowiązek może wypełnić).
- mają datę ważności, po której opcja wygasa. W transakcjach tych podaje się, czy wykorzystanie opcji może nastąpić w dowolnym momencie w okresie jej ważności (opcja amerykańska) czy w momencie ekspiracji czyli upływu terminu opcji (opcje europejskie).
Rodzaje transakcji opcyjnych:
5.1. opcje kupna (call options) - wykres 15 - kupujący opcję uzyskuje prawo do zakupu określonej ilości towaru po z góry ustalonej cenie (tzw. cena wykonania opcji - exercise price , striking price) bądź do rezygnacji z tego zakupu do określonego zakupu. Ten rodzaj transakcji opcyjnych występuje najczęściej w praktyce.
5.2. opcje sprzedaży (put options) - wykres 16 - kupujący opcję uzyskuje prawo do dokonania w określonym terminie sprzedaży danej ilości towaru po cenie uprzednio ustalonej lub do rezygnacji z tej sprzedaży.
5.3. opcje podwójne (double options) - wykres 17 i 18 - kupujący opcję uzyskuje prawo zadeklarowania do określonego terminu, czy dokona sprzedaży, czy zakupu danej ilości towaru po cenie określonej w momencie zawarcia transakcji terminowej [10 s.78] .
Wykres 15. Sprzedaż opcji sprzedaży
Opracowanie własne
Wykres 16. Kupno opcji sprzedaży
Opracowanie własne
Wykres 17. Jednoczesna sprzedaż opcji kupna i kupno opcji kupna z różnymi cenami wykonania
Wykres 18. Jednoczesne kupno opcji sprzedaży i sprzedaż opcji sprzedaży z różnymi cenami wykonania[28]
6. Transakcje zabezpieczające realizowane są na rynku terminowym i nie powodują przemieszczenia rzeczywistego towaru.
Rodzaje transakcji zabezpieczających typu hedge:
6.1. hedging sprzedażowy (selling hedge, short hedge), realizowany w celu zabezpieczania się przed spadkiem cen [10 s.85] ,
Wykres 19 Hedging sprzedażowy
Opracowanie własne
6.2. hedging zakupowy (buying hedge, long hedge), realizowany w celu zabezpieczenia się przed wzrostem cen [10 s.87] .
Wykres 20 Hedging zakupowy
Opracowanie własne
6.3. hedging antycypacyjny polegający na dokonaniu sprzedaży (hedging sprzedażowy) lub zakupu (hedging zakupowy) kontraktów terminowych w związku z oczekiwanym zawarciem kontraktu na rynku fizycznym
6.4. hedging bezpośredni polegający na stałym utrzymywaniu zbilansowanej pozycji na giełdzie, tzn. przez pełny hedging każdego zakupu i sprzedaży towaru giełdowego [10 s.89] ,
6.5. hedging „na krzyż” (cross - hedging) polegający na zabezpieczeniu pozycji na rynku fizycznym danego towaru przez otwarcie odwrotnej pozycji na giełdzie innego towaru; ten rodzaj hedgingu ma na celu zabezpieczenie się w obrocie towarami, dla których niema formalnego rynku terminowego lub giełda tego towaru ma zbyt małą płynność [10 s.90] .
6.6. Inne transakcje zabezpieczające
- Transakcje z wywołaniem (on call, basis trading, cash premium trading) są to transakcje zawierane poza giełdą, w których strony umowy ustalają w kontrakcie cenę towaru na podstawie notowań giełdowych poprzez wywołanie czyli wskazanie ceny, które może wystąpić w każdym dniu w przyszłości np. na rynku terminowym (futures), wg ceny spot (cena kasowa) z danego dnia lub ceny znanej i wskazanej przez stronę kontraktu [10 s.91] .
- Transakcje „przeciw rzeczywistemu towarowi” (A/A - against actuals) są to takie transakcje on call, zawierane są na rynku fizycznym (tzn. poza giełdą), polegają na przekazaniu jednej stronie transakcji przez drugą, w zamian za towar fizyczny, kontraktów terminowych, które są podstawą do likwidacji zabezpieczenia się pierwszej strony kontraktu (rozwikłanie kontraktu hedge). W praktyce jest to przekazanie zabezpieczenia jednej strony na pokrycie hedgingu drugiego partnera [10 s.94] .
7. Transakcje financial futures
7.1. Nierzeczywiste terminowe transakcje walutowe
Minimalną i niepodzielną jednostką transakcyjną na giełdzie nierzeczywistych terminowych transakcji walutowych jest walutowy kontrakt futures. Stanowi on prawnie wiążącą umowę, zawartą między sprzedawcą i nabywcą, zobowiązującą do dostarczenia lub do odebrania ściśle określonej ilości uzgodnionej waluty w umówionym terminie przyszłym i z góry określonej cenie [10,s.237] . W transakcjach tych rozróżniamy premię, która jest różnicą dodatnią pomiędzy kursem terminowym, a kursem kasowym oraz dyskont, który jest różnicą ujemną pomiędzy kursem terminowym, a kursem kasowym.
Wzór 4 Wzór na premię lub dyskont w nierzeczywistych terminowych transakcjach walutowych [11 ,s.211
Opracowanie własne
7.2. Nierzeczywiste terminowe transakcje procentowe
Stanowi on prawnie wiążącą umowę, zawartą między sprzedawcą i nabywcą, zobowiązującą do dostarczenia lub do odebrania ściśle określonej ilości zdefiniowanego instrumentu finansowego (kontraktu instrumentu kredytowe) w umówionym terminie przyszłym i z góry określonej cenie [10,s.249] .
Wzór 5 Wzór na cenę kontraktu w nierzeczywistych terminowych transakcjach instrumentów kredytowych [15 s.32]
Opracowanie własne
Na tym rynku występują następujące segmenty instrumentów kredytowych:
1) krótkoterminowy - do 90 dni, gdzie przeprowadza się transakcje krótkoterminowymi instrumentami rynku pieniężnego (weksle skarbowe, certyfikaty depozytowe i depozyty o stałym oprocentowaniu)
2) średnioterminowy i długoterminowy - powyżej 90 dni, gdzie przeprowadza się transakcje średnio i długoterminowe obejmujące instrumenty typowe dla rynku kapitałowego tj. papiery wartościowe o stałym oprocentowaniu
Na rynku futures można wyróżnić:
- depozyty zabezpieczające (initial margin) - w wysokości określonego procentu wartości nominalnej kontraktu,
- depozyty uzupełniające (variation margins) - w razie niekorzystnego kształtowania się notowań rynkowych,
- depozyty minimalne (maintenance margins) - wyznaczający minimalny poziom depozytu w czasie, gdy pozycja na rynku futures pozostaje otwarta [10,s.250] .
7.3. Nierzeczywiste terminowe transakcje indeksowe
Przedmiotem indeksowych transakcji futures są indeksy kursów papierów wartościowych przynoszących stały dochód czyli obligacji [10,s.272] lub portfela akcji tzw. portfel akcji stałego wzrostu - przynoszących stałe dochody w postaci dywidendy. Minimalną jednostką transakcyjną jest indeksowy kontrakt futures, wystandaryzowany pod względem rozmiarów i terminów realizacji. W przypadku tych transakcji stanowią one prawnie wiążącą umowę zawartą między sprzedawcą i nabywcą, zobowiązującą do dostarczenia lub odebrania hipotetycznego portfela akcji o określonej wielkości i strukturze w umówionym terminie przyszłym i po ustalonej z góry cenie [10,s.274] .
Nierzeczywiste terminowe transakcje indeksowe nie są jedynie instrumentem w celu doraźnego zaspokajania potrzeb, lecz trwałym zjawiskiem na światowych rynkach finansowych [10,s.287] .
Ocena zawieranych transakcji na rynkach finansowych
Rynki „futures”:
1. walutowe - Zasadniczą zaletą rynku walutowego futures jest jego powszechność i dostępność podczas, gdy dostępność do rynków terminowych walutowych mają tylko niektóre podmioty gospodarcze między innymi banki, duże korporacje i stali klienci banków prowadzących operacje międzynarodowe. Nie występują tutaj groźba dyskryminacji niektórych podmiotów gospodarczych, ani inne ograniczenia. Słabością walutowego rynku futures w stosunku do rynku „forward” jest wystandaryzowanie wszystkich istotnych elementów transakcji (waluta, rozmiary transakcji, termin) tak, iż nie zawsze mogą one być idealnie dopasowane do potrzeb poszczególnych podmiotów gospodarczych oraz trudność dopasowania wystandaryzowanych terminów, na jakie mogą być zawierane transakcje futures (cztery terminy w roku) do terminu zabezpieczanej pozycji dewizowej. Jednak przeciwnicy tej tezy twierdzą, że zarzut ten jest niesłuszny, gdyż na rynkach futures termin na jaki została zawarta transakcja hedgingowa, wcale nie musi się pokrywać z terminem pozycji dewizowej
O ile wprowadzenie terminowych transakcji walutowych typu futures nie wniosło wiele do funkcjonowania rynków walutowych to wprowadzenie opcyjnych transakcji walutowych stanowiło istotny postęp. Transakcje te stworzyły nieznane wcześniej możliwości zarówno dla pragnących spekulować na zmianach kursów walutowych, jak i dla pragnących zabezpieczyć się przed ryzykiem kursowym. Dlatego też oczekuje się, iż przyczynią się one do znacznie dynamiczniejszego, niż do tej pory rozwoju walutowych rynków futures. Wpływ funkcjonowania rynków walutowych futures na inne segmenty rynku finansowego jest coraz wyraźniej widoczne przy kształtowaniu się kursów walutowych. Wpływ ten jest przyczyną destabilizacji cen kursów. Ocenia się, że do destabilizacji rynków walutowych przyczyniają się również upowszechniane coraz bardziej tzw. technicznych prognoz walutowych [15 s.69] .
2. instrumentów kredytowych (stóp procentowych) - Sukces tego rynku jest bezsporny. Od wielu już lat pozostaje rekordzistą pod względem wielkości obrotów wśród wszystkich finansowych kontraktów futures. Powodem bardzo dużego powodzenia tego rynku jest również to, że przed wprowadzeniem rynków futures były znikome możliwości zabezpieczenia się przed zmianami stóp procentowych. W tamtym czasie podmioty gospodarcze obawiając się wzrostu stóp procentowych mogły dążyć do zaciągania kredytów wg stałej stopy procentowej bądź też, w przypadku tzw. kredytów odnawialnych (roll - over), wybierać możliwie najdłuższe terminy ciągnienia, czyli np. kredyty odnawialne nie co trzy, ale co sześć lub dziewięć miesięcy. Posiadacze portfeli papierów wartościowych o stałym oprocentowaniu mogą próbować zabezpieczyć się przed zwyżką stóp procentowych i związanym z tym spadkiem wartości ich portfela za pomocą techniki nazywanej „short sell”. Polega ono na pożyczenie odpowiednich papierów wartościowych, a następnie ich sprzedaży z zamiarem późniejszego odkupienia ich po niższej cenie (gdy stopa procentowa wzrośnie), tak aby móc je zwrócić w ustalonym terminie. Inną formą zabezpieczenia się przed zmianami stóp procentowych jest technika „forward forward”, która polega np. w przypadku planowania zaciągnięcia za 6 miesięcy pożyczki na okres 3 miesięcy, na pożyczeniu planowanej kwoty już dzisiaj na okres 9 miesięcy i ulokowania jej na 6 miesięcy. W przypadku planowania przyszłej lokaty procedura będzie odwrotna: pożyczenie już dzisiaj planowanej kwoty na okres 6 miesięcy i ulokowaniu jej na 9 miesięcy. W stosunku do wszystkich wymienionych powyżej technik zabezpieczanie się na rynkach futures ma co najmniej trzy kapitalne zalety:
- jest powszechnie i łatwo dostępne, a także stosunkowo tanie;
- nie wymaga zaciągania dodatkowych kredytów, a zatem nie powoduje wzrostu zadłużenia i nie obciąża bilansu jednostek gospodarczych zabezpieczających się przed zmianami stóp procentowych;
- jest nieporównywalnie bardziej elastyczne od wszystkich pozostałych technik i może być łatwo zlikwidowana, podczas gdy w przypadku pozostałych technik wycofanie się z transakcji zabezpieczających jest albo w ogóle niemożliwe, albo wymaga zaciągnięcia dodatkowych kredytów, ze wszystkimi tego konsekwencjami.
Pewną słabością rynków futures instrumentów finansowych o stałym oprocentowaniu jest natomiast względnie niewielka liczba tych instrumentów, na które istnieją kontrakty futures. Wynika to zarówno z trudności znalezienia avoirów, czyli wystandaryzowanych jednostek monetarnych i papierów wartościowych na tyle jednorodnych, aby stanowiły one dobrą podstawę dla kontraktów futures jak i z niemożności mnożenia na poszczególnych giełdach kontraktów futures bez uszczerbku dla płynności tych rynków[15 s.71] .
3. indeksów kursów akcji - Dynamiczny rozwój tych rynków jest jak dotąd rezultatem przede wszystkim bardzo ożywionej działalności spekulacyjnej, ponieważ rynki te stwarzają wyjątkowo dogodne warunki dla graczy giełdowych. Podmioty gospodarcze szukające zabezpieczenia przed zmianami kursów akcji dopiero zaczynają pojawiać się na rynku, w miarę poznawania niespotykanych wcześniej możliwości hedgingu. Pewną trudnością jest konieczność stosowania na ogół tzw. hedgingu skorygowanego, gdyż tylko w wyjątkowych przypadkach struktura zabezpieczonego (posiadanego lub planowanego) portfela akcji pokrywa się za strukturą któregoś z indeksów, stanowiący podstawę kontraktów futures[15 s.73] .
[10] Januszkiewicz Włodzimierz, "Giełdy w gospodarce światowej", praca zbiorowa, wyd. PWE 1991
[11] Joel Siegel, Jae Shim, Stephen Hartman, "Przewodnik po finansach", wyd. PWN Warszawa 1995
[15] Małecki Witold, "Terminowe rynki finansowe", Wyd. Biblioteka Menedżera i Bankowca Warszawa 1992
[19] Sławiński Andrzej, Jacek Osiński, "Operacje otwartego rynku Banku Centralnego",Wyd. Fundacja Edukacji i Badań Bankowych Warszawa 1995
[22] Parkiet nr 47 7.03.96 r., "Pułapki interwencjonizmu", przekład z The Economist
[28] Rzeczpospolita nr 251 z dnia 26-27.10.1996, "Jak daleko nam do Chicago", brak autorstwa
